Конкурс Шымборскай
Першы раз у жыцці паўдзельнічала ў конкурсе.
Сярод пераможцаў апынуцца не лёсіла, але досвед ёсць досвед. Яго не прап'еш, як кажуць.
А каб праца дарма не прапала, размяшчу пераклады для агульнага карыстання тут.
Жаночы партрэт
Трэба, каб было з чаго выбраць.
Зьмяняцца, не зьмяняючы нічога.
Так лёгка, немагчыма, цяжка, варта спробы.
Вочы ў яе, калі трэба, раз сінія, раз шэрыя,
чорныя, вясёлыя, поўныя беспрычынных слёз.
Сьпіць з ім, як першая стрэчная, адзіная на сьвеце.
Народзіць яму чацьвярых дзяцей, ніводнага, аднаго.
Наіўная, але найлепей дарадзіць.
Слабая, але выцягне.
Зусім не мае галавы, то раптам кеміць.
Чытае Ясперса і жаночыя часопісы.
Не ведае навошта тая шрубка і збудуе мост.
Маладая, як заўсёды маладая, усё яшчэ маладая.
Трымае ў руках верабейчыка с крылцам зламаным,
уласныя грошы на далёкае і доўгае падарожжа,
цясак для мяса, кампрэс і кілішак чыстай.
Куды так бяжыць, ці не стамілася.
Ды ніколечкі, трохі, вельмі нават, ня важна.
Альбо пакахала яго, альбо на сваім настаяла.
На радасьць, на гора і як на тое няшчасьце.
Нацюрморт з балёнікам
Замест вяртання ўспамінаў
падчас паміраньня
замаўляю сабе вяртаньне
згубленых рэчаў.
Вокнамі, дзвярыма - парасоны,
валізкі, пальчаткі, плашч,
каб я магла сказаць:
нашто мне ўсё гэта.
Шпількі, грабеньчык той і гэты,
папяровая ружа, шнурок, нож,
каб я магла сказаць:
нічога мне не шкада.
Дзекольвек ты ляжыш, мой ключ,
пастарайся зьявіцца своечасова,
каб я магла сказаць:
іржа, дарагі мой, іржа.
Спадзе хмара пасведчаньняў,
прапускоў і анкетаў,
каб я магла сказаць:
сонейка заходзіць.
Гадзіннік, выплыві з ракі,
дазволь узяць цябе ў руку,
каб я магла сказаць:
сцякае час.
Знойдзецца і балёнік,
знесены ветрам,
каб я магла сказаць:
тут няма дзяцей.
Ляці ў адчыненае вакно,
ляці ў шырокі свет,
хай хтосьці крыкне: О!
каб я магла заплакаць.
Дзьве малпы Брэйгеля
Так выглядае мой адказны выпускны сон:
сядзяць у вакне дзве малпы прыкутыя ланцугом,
за вакном лунае неба
і купаецца мора.
Я здаю гісторыю людзей.
Заікаюся і плаваю.
Малпа, што ўзіраецца ў мяне, іранічна слухае,
другая, быццам дрэмле -
а калі пасьля пытаньня западае ціша,
падказвае мне
ціхім бразганьнем ланцуга.
Кабеты Рубенса
Багатыркі, жаночая фаўна,
галізна, нібы грукат бочак.
Яны гняздзяцца ў здратаваных ложах,
сьпяць з вуснамі адкрытымі для сьпеву.
іх зрэнкі мкнуцца ўглыб
і пранікаюць у сярэдзіну залозаў,
з якіх у кроў сьцякаюць дрожджы.
Дочкі барока. Цеста расьце ў дзяжы,
парацца лазні, чырванеюць віны,
галопам лятуць па небе парасяты аблокаў,
трубы рагочуць заклікам плоцевым.
О гарбузоваакруглыя, о празьмерныя,
падвоеныя скінутым адзеньнем,
патроеныя імпульсіўнай позай,
тлустыя стравы любоўныя!
Іх худыя сёстры ўсталі раней,
чым развіднела на карціне.
І ніхто не бачыў, як ішлі гужам
па неразмаляваным баку палатна.
Выгнаньніцы стылю. Пералічыць можна рэбры,
Птушыныя дробныя стопы й далоні.
На адтапыраных лапатках спрабуюць лётаць.
Трынаццатае стагодзьдзе атачыла б іх золатам.
Дваццатае - аддало б ім срэбны экран.
А тое сямнаццатае для плоскіх нічога не мае.
Таму што нават неба выпуклае,
анёлы пукатыя і пукаты бог -
Фэб вусаты, які на ўспатнелым кані
з’яўляецца, і бурапеніць алькова.
Кароткае жыцьцё нашых продкаў
Нешматлікія дажывалі да трыццаці.
Старасць была прывілеем каменьняў і дрэваў.
Дзяцінства трывала, пакуль ваўкі былі ваўчанятамі.
Трэба было спяшацца, пасьпець пажыць,
перш чым зойдзе сонца,
чым выпадзе першы сьнег.
Трынаццацігадовыя нараджалі дзяцей,
чатырохгадовыя высочвалі птушыныя гнёзды ў чароце,
дваццацігадовыя вялі на ловы -
толькі што іх не было, ужо іх няма.
Канцы бясконцасці хутка зрасталіся.
Ведзьмы жавалі закляцьці
усімі яшчэ маладымі зубамі.
Пад наглядам бацькі мужнеў сын.
У дзеда навідавоку нараджаўся ўнук.
А зрэшты яны не лічылі сваіх гадоў.
Лічылі сеткі, збаны, шалашы, сякеры.
Час, такі шчодры да кожнай зоркі на небе,
да іх выцягваў руку амаль што пустую
і хуценька забіраў, быццам было яму шкада.
Яшчэ крок, яшчэ два
уздоўж бліскучай ракі,
што выцякае зь цемры і ў цемры знікае.
Нельга было згубіць ні хвіліны,
Адкласьці на потым пытаньні альбо адкрыцьці,
своечасова іх не перажыўшы.
Мудрасьць не магла чакаць сівых валасоў.
Мусіла бачыць ясна, перш чым станецца яснасьць,
і чуць усялякі голас, перш чым той загучыць.
Дабро і зло -
ведалі пра яго мала, але ўсё:
калі зло трыюмфуе, дабро хаваецца;
калі дабро аб’яўляецца, зло чакае ў ценю.
Ні адно, ні другое нельга перамагчы,
нельга адкінуць у незваротную далеч.
Таму, калі радасць, то з адценнем трывогі,
калі роспач, то не бывае без ціхай надзеі.
Жыцьцё, хоць бы і доўгае, заўсёды будзе кароткім.
Занадта кароткім, каб нешта яшчэ дадаць.
Канец і пачатак
Пасля кожнай вайны
Хтосьці мусіць прыбраць.
Хоць нейкі парадак
не зробіцца сам сабою.
Хтосьці мусіць ссунуць руіны
на ўзбоччы дарог,
каб мог праехаць
транспарт перапоўнены трупамі.
Хтосьці мусіць корпацца
ў шламе і попеле,
спружынах канапаў,
аськепках шкла
і крывавых анучах.
Хтосьці мусіць прывалачы бэльку,
каб падперці сцяну,
хтосьці - зашкліць акно
і насадзіць на завесы дзьверы.
Няма часу вышукваць
цікавыя ракурсы.
Усе камеры выехалі ўжо
на іншую вайну.
Трэба адбудаваць масты
і аднавіць вакзалы.
Закасваючы
стрэплеш рукавы.
Хтосьці з мятлой у руках
яшчэ згадвае, як было.
Хтосьці слухае
ківаючы неадарванай галавой.
Але ўжо з імі побач
Пачынаюць круціцца тыя,
каму нецікава.
Хтосьці часам яшчэ
выкапае з-пад куста
праедзеныя ржою аргументы
і занясе іх на стос смецьця.
Тыя, што ведалі,
пра што тут ішлося,
мусяць саступіць месца тым,
хто ведае мала,
і меней, чым мала.
і нарэшце зусім нічога.
У траве, якой парасьлі
прычыны і вынікі,
мусіць нехта ляжаць
з каласком у зубах
і глядзець на аблокі.
Нейкія людзі
Нейкія людзі ўцякаюць ад нейкіх людзей
У нейкай краіне пад сонцам
і нейкімі хмарамі.
за сабою яны пакідаюць нейкае сваё ўсё:
засеяныя палі, курэй, сабак,
люстэркі, у якіх скача агонь.
Яны нясуць на плячах збаны і клункі,
чым больш пустыя, тым штодня цяжэйшыя.
Па-ціху нехта недамагае,
а ў тлуме хтосьці камусьці хлеб выдзірае
і нехта мёртвым дзіцём патрасае.
Перад імі ўвесь час не туды дарога,
не той, што трэба, мост
над ракой дзіўна ружовай.
Навокал нейкія стрэлы: раз бліжэй, раз далей,
угары самалёт кружляе.
Прыдалася б нейкая нябачнасьць,
нейкая бурая каменнасьць,
а найлепей няіснасьць
на пэўны кароткі час альбо і доўгі.
Нешта яшчэ здарыцца, толькі дзе і што.
Хтосьці ім выйдзе насустрач, толькі калі, хто,
у колькіх асобах і з якім намерам.
Калі будзе мець выбар,
можа, не захоча быць ворагам
і пакіне ім нейкае жыцьцё.
Музей
Ёсьць талеркі. Дзе ўзяць апетыту?
Ёсьць пярсцёнкі. Знікла узаемнасьць
больш як трыста год таму.
Ёсьць веер - дзе румянец?
Ёсьць мячы - дзе гнеў?
І лютня не адгукнецца а шэрай гадзіне.
Дзесяць тысяч старых рэчаў
ствараюць ілюзію вечнасьці.
Ахоўнік дрэмле тут салодка:
Вусы замшэлыя, бародка.
Металы, гліна, пёрка мніха
У часе трыюмфуюць ціха.
Смяецца шпілька ад весялушкі з Егіпту.
Знасіла галаву карона.
Пальчатка перасіліла далонь.
Бот правы над нагой сьвяткуе перамогу.
Што ж я? Жыву: душа і цела.
Штодня з сукенкай барацьба.
Як жа ўпіраецца яна!
Як перажыць мяне б хацела!
Балада
Напісана на паперы
без зламыснага намеру
пра забітую балада,
што раптоўна з крэсла ўстала.
Ля вакна без занавесак
адбылася ўся прыгода.
Кожны, хто хацеў, пабачыў.
Зьбег па лесвіцы забойца.
Прычыніўшы ціха дзьверы,
а яна, нібы жывая,
збуджаная рэзкай цішай.
Галавой ківае, крочыць,
круглымі, нібы пярсцёнкі,
па кутах вачыма водзіць.
Не лунае у паветры,
па звычайнай, па падлозе,
па рыпучых дошках ходзіць.
І сьляды забойцы нішчыць:
Фатаздымкі ў печы паліць
З дна шуфляды выграбае
Матузкі, шнуркі - у прысак!
Ён яе не задушыў,
Не павесіў, не забіў.
Сьмерць прыйшла зусім нябачнай.
Як жывая яшчэ можа
яна плакаць без прычыны,
крыкнуць гучна зь перапуду,
напалохаўшыся мышы.
Гэтак шмат
ёсьць дробных рэчаў
удаваць якія проста.
Устае, так як звычайна.
Ходзіць так, як і хадзіла.
Напявае, чэша грэбнем
валасы, што адрастаюць.
Рух
Ты тут плачаш, а там таньчаць.
Таньчаць у тваёй слязе.
Забаўляюцца, ім смешна,
Там не ведаюць нічога.
Вось амаль мігценне люстраў.
Вось амаль што свечак бляск,
Нібы сходы, галерэі.
Нібыта манжэт і жэст.
Ветрагон той газ грымучы,
Франты натрый і азот.
Хлор віруе ў карагодах,
Што ўзлятаюць, ападаюць
І пад купалам шалеюць.
Ты тут плачаш, а там - баль,
І начная серэнада.
Хто ты, маска, адкажы.
а вось тут пераклады адной з лаўрэатак:
http://users.livejournal.com/maryjka_/797271.html
Сярод пераможцаў апынуцца не лёсіла, але досвед ёсць досвед. Яго не прап'еш, як кажуць.
А каб праца дарма не прапала, размяшчу пераклады для агульнага карыстання тут.
Жаночы партрэт
Трэба, каб было з чаго выбраць.
Зьмяняцца, не зьмяняючы нічога.
Так лёгка, немагчыма, цяжка, варта спробы.
Вочы ў яе, калі трэба, раз сінія, раз шэрыя,
чорныя, вясёлыя, поўныя беспрычынных слёз.
Сьпіць з ім, як першая стрэчная, адзіная на сьвеце.
Народзіць яму чацьвярых дзяцей, ніводнага, аднаго.
Наіўная, але найлепей дарадзіць.
Слабая, але выцягне.
Зусім не мае галавы, то раптам кеміць.
Чытае Ясперса і жаночыя часопісы.
Не ведае навошта тая шрубка і збудуе мост.
Маладая, як заўсёды маладая, усё яшчэ маладая.
Трымае ў руках верабейчыка с крылцам зламаным,
уласныя грошы на далёкае і доўгае падарожжа,
цясак для мяса, кампрэс і кілішак чыстай.
Куды так бяжыць, ці не стамілася.
Ды ніколечкі, трохі, вельмі нават, ня важна.
Альбо пакахала яго, альбо на сваім настаяла.
На радасьць, на гора і як на тое няшчасьце.
Нацюрморт з балёнікам
Замест вяртання ўспамінаў
падчас паміраньня
замаўляю сабе вяртаньне
згубленых рэчаў.
Вокнамі, дзвярыма - парасоны,
валізкі, пальчаткі, плашч,
каб я магла сказаць:
нашто мне ўсё гэта.
Шпількі, грабеньчык той і гэты,
папяровая ружа, шнурок, нож,
каб я магла сказаць:
нічога мне не шкада.
Дзекольвек ты ляжыш, мой ключ,
пастарайся зьявіцца своечасова,
каб я магла сказаць:
іржа, дарагі мой, іржа.
Спадзе хмара пасведчаньняў,
прапускоў і анкетаў,
каб я магла сказаць:
сонейка заходзіць.
Гадзіннік, выплыві з ракі,
дазволь узяць цябе ў руку,
каб я магла сказаць:
сцякае час.
Знойдзецца і балёнік,
знесены ветрам,
каб я магла сказаць:
тут няма дзяцей.
Ляці ў адчыненае вакно,
ляці ў шырокі свет,
хай хтосьці крыкне: О!
каб я магла заплакаць.
Дзьве малпы Брэйгеля
Так выглядае мой адказны выпускны сон:
сядзяць у вакне дзве малпы прыкутыя ланцугом,
за вакном лунае неба
і купаецца мора.
Я здаю гісторыю людзей.
Заікаюся і плаваю.
Малпа, што ўзіраецца ў мяне, іранічна слухае,
другая, быццам дрэмле -
а калі пасьля пытаньня западае ціша,
падказвае мне
ціхім бразганьнем ланцуга.
Кабеты Рубенса
Багатыркі, жаночая фаўна,
галізна, нібы грукат бочак.
Яны гняздзяцца ў здратаваных ложах,
сьпяць з вуснамі адкрытымі для сьпеву.
іх зрэнкі мкнуцца ўглыб
і пранікаюць у сярэдзіну залозаў,
з якіх у кроў сьцякаюць дрожджы.
Дочкі барока. Цеста расьце ў дзяжы,
парацца лазні, чырванеюць віны,
галопам лятуць па небе парасяты аблокаў,
трубы рагочуць заклікам плоцевым.
О гарбузоваакруглыя, о празьмерныя,
падвоеныя скінутым адзеньнем,
патроеныя імпульсіўнай позай,
тлустыя стравы любоўныя!
Іх худыя сёстры ўсталі раней,
чым развіднела на карціне.
І ніхто не бачыў, як ішлі гужам
па неразмаляваным баку палатна.
Выгнаньніцы стылю. Пералічыць можна рэбры,
Птушыныя дробныя стопы й далоні.
На адтапыраных лапатках спрабуюць лётаць.
Трынаццатае стагодзьдзе атачыла б іх золатам.
Дваццатае - аддало б ім срэбны экран.
А тое сямнаццатае для плоскіх нічога не мае.
Таму што нават неба выпуклае,
анёлы пукатыя і пукаты бог -
Фэб вусаты, які на ўспатнелым кані
з’яўляецца, і бурапеніць алькова.
Кароткае жыцьцё нашых продкаў
Нешматлікія дажывалі да трыццаці.
Старасць была прывілеем каменьняў і дрэваў.
Дзяцінства трывала, пакуль ваўкі былі ваўчанятамі.
Трэба было спяшацца, пасьпець пажыць,
перш чым зойдзе сонца,
чым выпадзе першы сьнег.
Трынаццацігадовыя нараджалі дзяцей,
чатырохгадовыя высочвалі птушыныя гнёзды ў чароце,
дваццацігадовыя вялі на ловы -
толькі што іх не было, ужо іх няма.
Канцы бясконцасці хутка зрасталіся.
Ведзьмы жавалі закляцьці
усімі яшчэ маладымі зубамі.
Пад наглядам бацькі мужнеў сын.
У дзеда навідавоку нараджаўся ўнук.
А зрэшты яны не лічылі сваіх гадоў.
Лічылі сеткі, збаны, шалашы, сякеры.
Час, такі шчодры да кожнай зоркі на небе,
да іх выцягваў руку амаль што пустую
і хуценька забіраў, быццам было яму шкада.
Яшчэ крок, яшчэ два
уздоўж бліскучай ракі,
што выцякае зь цемры і ў цемры знікае.
Нельга было згубіць ні хвіліны,
Адкласьці на потым пытаньні альбо адкрыцьці,
своечасова іх не перажыўшы.
Мудрасьць не магла чакаць сівых валасоў.
Мусіла бачыць ясна, перш чым станецца яснасьць,
і чуць усялякі голас, перш чым той загучыць.
Дабро і зло -
ведалі пра яго мала, але ўсё:
калі зло трыюмфуе, дабро хаваецца;
калі дабро аб’яўляецца, зло чакае ў ценю.
Ні адно, ні другое нельга перамагчы,
нельга адкінуць у незваротную далеч.
Таму, калі радасць, то з адценнем трывогі,
калі роспач, то не бывае без ціхай надзеі.
Жыцьцё, хоць бы і доўгае, заўсёды будзе кароткім.
Занадта кароткім, каб нешта яшчэ дадаць.
Канец і пачатак
Пасля кожнай вайны
Хтосьці мусіць прыбраць.
Хоць нейкі парадак
не зробіцца сам сабою.
Хтосьці мусіць ссунуць руіны
на ўзбоччы дарог,
каб мог праехаць
транспарт перапоўнены трупамі.
Хтосьці мусіць корпацца
ў шламе і попеле,
спружынах канапаў,
аськепках шкла
і крывавых анучах.
Хтосьці мусіць прывалачы бэльку,
каб падперці сцяну,
хтосьці - зашкліць акно
і насадзіць на завесы дзьверы.
Няма часу вышукваць
цікавыя ракурсы.
Усе камеры выехалі ўжо
на іншую вайну.
Трэба адбудаваць масты
і аднавіць вакзалы.
Закасваючы
стрэплеш рукавы.
Хтосьці з мятлой у руках
яшчэ згадвае, як было.
Хтосьці слухае
ківаючы неадарванай галавой.
Але ўжо з імі побач
Пачынаюць круціцца тыя,
каму нецікава.
Хтосьці часам яшчэ
выкапае з-пад куста
праедзеныя ржою аргументы
і занясе іх на стос смецьця.
Тыя, што ведалі,
пра што тут ішлося,
мусяць саступіць месца тым,
хто ведае мала,
і меней, чым мала.
і нарэшце зусім нічога.
У траве, якой парасьлі
прычыны і вынікі,
мусіць нехта ляжаць
з каласком у зубах
і глядзець на аблокі.
Нейкія людзі
Нейкія людзі ўцякаюць ад нейкіх людзей
У нейкай краіне пад сонцам
і нейкімі хмарамі.
за сабою яны пакідаюць нейкае сваё ўсё:
засеяныя палі, курэй, сабак,
люстэркі, у якіх скача агонь.
Яны нясуць на плячах збаны і клункі,
чым больш пустыя, тым штодня цяжэйшыя.
Па-ціху нехта недамагае,
а ў тлуме хтосьці камусьці хлеб выдзірае
і нехта мёртвым дзіцём патрасае.
Перад імі ўвесь час не туды дарога,
не той, што трэба, мост
над ракой дзіўна ружовай.
Навокал нейкія стрэлы: раз бліжэй, раз далей,
угары самалёт кружляе.
Прыдалася б нейкая нябачнасьць,
нейкая бурая каменнасьць,
а найлепей няіснасьць
на пэўны кароткі час альбо і доўгі.
Нешта яшчэ здарыцца, толькі дзе і што.
Хтосьці ім выйдзе насустрач, толькі калі, хто,
у колькіх асобах і з якім намерам.
Калі будзе мець выбар,
можа, не захоча быць ворагам
і пакіне ім нейкае жыцьцё.
Музей
Ёсьць талеркі. Дзе ўзяць апетыту?
Ёсьць пярсцёнкі. Знікла узаемнасьць
больш як трыста год таму.
Ёсьць веер - дзе румянец?
Ёсьць мячы - дзе гнеў?
І лютня не адгукнецца а шэрай гадзіне.
Дзесяць тысяч старых рэчаў
ствараюць ілюзію вечнасьці.
Ахоўнік дрэмле тут салодка:
Вусы замшэлыя, бародка.
Металы, гліна, пёрка мніха
У часе трыюмфуюць ціха.
Смяецца шпілька ад весялушкі з Егіпту.
Знасіла галаву карона.
Пальчатка перасіліла далонь.
Бот правы над нагой сьвяткуе перамогу.
Што ж я? Жыву: душа і цела.
Штодня з сукенкай барацьба.
Як жа ўпіраецца яна!
Як перажыць мяне б хацела!
Балада
Напісана на паперы
без зламыснага намеру
пра забітую балада,
што раптоўна з крэсла ўстала.
Ля вакна без занавесак
адбылася ўся прыгода.
Кожны, хто хацеў, пабачыў.
Зьбег па лесвіцы забойца.
Прычыніўшы ціха дзьверы,
а яна, нібы жывая,
збуджаная рэзкай цішай.
Галавой ківае, крочыць,
круглымі, нібы пярсцёнкі,
па кутах вачыма водзіць.
Не лунае у паветры,
па звычайнай, па падлозе,
па рыпучых дошках ходзіць.
І сьляды забойцы нішчыць:
Фатаздымкі ў печы паліць
З дна шуфляды выграбае
Матузкі, шнуркі - у прысак!
Ён яе не задушыў,
Не павесіў, не забіў.
Сьмерць прыйшла зусім нябачнай.
Як жывая яшчэ можа
яна плакаць без прычыны,
крыкнуць гучна зь перапуду,
напалохаўшыся мышы.
Гэтак шмат
ёсьць дробных рэчаў
удаваць якія проста.
Устае, так як звычайна.
Ходзіць так, як і хадзіла.
Напявае, чэша грэбнем
валасы, што адрастаюць.
Рух
Ты тут плачаш, а там таньчаць.
Таньчаць у тваёй слязе.
Забаўляюцца, ім смешна,
Там не ведаюць нічога.
Вось амаль мігценне люстраў.
Вось амаль што свечак бляск,
Нібы сходы, галерэі.
Нібыта манжэт і жэст.
Ветрагон той газ грымучы,
Франты натрый і азот.
Хлор віруе ў карагодах,
Што ўзлятаюць, ападаюць
І пад купалам шалеюць.
Ты тут плачаш, а там - баль,
І начная серэнада.
Хто ты, маска, адкажы.
а вось тут пераклады адной з лаўрэатак:
http://users.livejournal.com/maryjka_/797271.html