Кузьма Чорны: словы з твораў пісьменніка, не зафіксаваныя ў ТСБМ (1/4)

[spooky12]

Шматкроп'е (...) перад дэфініцыяй асобных слоў абазначае, што разглядаецца толькі значэньне, якое не зафіксавана ТСБМ. У дужках ( ) пасьля слова-тлумачэньня пазначаецца крыніца (калі такая ёсьць), у якой фіксуецца дакладнае значэньне слова. Камэнтар слова непасрэдна з Збору твораў К. Чорнага пазначаецца адпаведна (Збор твораў).

АБАРМОЦІЦЬ, зак.

Comments

[spooky12]

Так, безумоўна, забыўся пазначыць.

[zaprudski]

Вялікая работа!

"аднакасць" звычайна гэта 'аднолькавасць'
"выскураць": мне сустракалася "ускураць" -- 'справіцца, здолець'
"кар" -- мае быць множналікавая форма "кары"
"лірніцкі" -- 'жабрацкі' -- няўдалае тлумачэнне
"наманы" -- вам правільна пракаментавалі
"палупажыць" -- нармальна было б "палупежыць" ад "лупежыць". але слова экспрэсіўнае, магчымы трансфармацыі
"піўніца" часта мае іншае значэнне; не ведаю, як тут
"роўніца" звычайна гэта 'паверхня'; магчыма, і тут
"рэзрух" -- тлумачэнне няўдалае
"свет" -- тут занадта звычайнае слова
"укорзвацца" -- па-мойму, лепш было б 'увязвацца'
"хуртовіна" -- не пэўны за значэнне; гл. ВТССУМ
"шпанка" - ці не ад (гі)шпанка?

[spooky12]

"кар" - дзякуй, у такім разе гэтую адзінку варта прыбраць (ёсць у ТСБМ)
"лірніцкі" - дэфініцыя адсюль [1]
"піўніца" - здаецца, усё адназначна, піўная
"роўніца" -- "паверхня" сапраўды падыходзіць, дзеля пэўнасці даю шырэйшы кантэкст: Дзесьці на ўсход сонца ад таго месца, дзе сядзеў цяпер салдат, неяк ліпела на свеце яго сям'я. Ён думаў пра дзяцей тады, калі адыходзіла ад яго няшчасце: вайна! Гэта было за ўвесь гэты час, калі даводзілася быць у тыле арміі або калі доўга цягнуўся спакой на самым фронце. У гэтакія ж дні, як гэты апошні, чалавек выходзіў з роўніцы ўсіх з'яў і адно сабе сабе вырастаў як супрацьлегласць усяму, што толькі ёсць на свеце. Жывая істота прагла жыць!"рэзрух" -- не магу прыдумаць лепшае (тое ж у НЗ: РАЗРУХА, ж. ... Вялікая актыўнасьць (параўн. Сама розрух = Часы пик). Ўсё там кіпіць, бы ў час разрухі, / Снуюць служачыя, як мухі. (XXVII, 157-158

[zaprudski]

лірніцкі 'манатонны', у цытаце гэта непасрэдна сказана
рэзрух 'неразбярыхта, трывога'
укорзвацца -- думаю акурат завязваць аборы
хуртавіна - http://www.krossw.ru/html2/9/h/hurtovina.shtml тут: неспадзяванка
шпанка: я забыўся на украінскі варыянт, ён добры

[spooky12]

разруха, рэзрух - яшчэ 'спяшанне'?
мне падаецца, што вытлумачэнне "хуртовіны" як неспадзяванкі" - вельмі адвольнае, "чертовщина" пасуе лепш

[zaprudski]

бубны (таркану нагой бубнага) -- Калі гэта гапакс (адзіна зафіксаванае ўжыванне), то выкажу сумніў. "Нармальна" было б: бубністага. Але хутчэй тут памылка друку, мела б быць: бубнача.
загавайла -- хутчэй 'маруда'. Конь не можа быць разявакам :)
ШЛЯХТАВАТЫ, -ая, -ае. Прым. ад шляхта -- недакладна.
чэзнуць -- ці ёсць такое слова кохнуць?
ход -- выключна кантэкстуальнае значэнне, магчыма, з-за недагляду

[spooky12]

Дадаў да 'разявакі' маруду, трапнае азначэнне. З 'шляхтаваты' згодны, недакладна. На конт чэзнуць гл. Культуру мовы "Кахаць і любіць" // №31 (149) ад 24 красавіка 1943. "Ход" і "бубнага" пакіну, не выдаляць жа; тое ж і з "светам" (можа, яшчэ дзе тэкстамі ўбачу).

Вашу дэфініцыю "рэзруху" дадаў. Цудоўна! З хуртовінай пачакаем.

[spooky12]

Як думаеце, можна было б падаць для выраза УЗЯЦЬ У ШУХ расійскае жаргоннае "нашухериться"? :)

[zaprudski]

ваш слоўнік тлумачальны, ваша метамова -- беларуская, тлумачэнні варта выкладаць на ёй.

узяць у шух не вельмі разумею, што значыць. Не ведаю этымалогій узяць у шух і нашухериться, дык і не ведаю, ці яны неяк звязаны або гэта чыста выпадковае, падманлівае супадзенне

[zaprudski]

заперына -- гэта звычайна 'дошка, якой запіраюць вароты/браму'. Калі ў вашым кантэксце дзеянне адбываецца не паблізу варот, хіба тады можна пакінуць. Іначай 'дошка, якой запіраюць вароты' было б лепш.

[spooky12]

Тут толькі пра гуменныя дзверы вядзецца. Даю шырэйшы кантэкст:

Ён падаўся на двор, прайшоў на прыгуменне і ціхом адчыніў гуменныя дзверы. Пралез у чорную шчыліну і пад салому ў куце схаваў сала. Кавалачак жа адрэзаў касою, дастаў адтуль жа з-пад саломы хлеба, сеў на заперыну і еў.

[zaprudski]

дзверы ў хату, у сенцы
у гумне -- вароты

[zaprudski]

ці не штогод студэнтам расказваю пра розныя цікавыя выпадкі міжславянскай аманіміі-параніміі, і сёння чарговы раз расказаў пра бачаны ў Любляне надпіс "Pozor, zapornica!" (Увага, шлагбаўм!).
сёння зразумеў, што zapornica i заперына -- гэта з адной оперы :)

[zaprudski]

лямцаваты -- калі "выгляд", то 'ускудлачаны, памяты'.
калі "дурань", то 'прастак, прастацкі'

упіліцца 'учапіцца'

[spooky12]

Дадаў, дзякую.