Усялякая беларускасць гэта чужое, фальш, не натхняе і не мае будучыні
Павел Бiч
Было тры спробы вярнуць уласны нацыянальны твар нашаму народу. Першая - у 1917-30 гады, другая - у 1941-44 гг., i трэцяя - на нашых вачах, у 1990-94 гг. Усе яны скончылiся паразай. Толькi з другой усё адносна ясна - яна iшла пад прыкрыцьцём замежных войскаў, а ўплыў Расеі быў зведзены да мiнiмуму. З адыходам немцаў яна скончылася, яе ўдзельнiкi былi аб’яўленыя памагатымi фашыстаў i цi былi зьнiшчаны, цi эмiгравалi на Захад. Першая спроба скончылася масавым зьнiшчэньнем нацыянальнай iнтэлігенцыi ўключна з нацыянал-камунiстамi. Трэцяя - абышлася амаль без фiзічнага вынiшчэньня нацыянальнага элементу. Гэта сьведчыць аб тым, што ў Расеi ёсьць магчымасьць русiфiкаваць нярускiя народы больш тонкiмi, чым праз масавыя забойствы, спосабамi. Заўважым, што на iншыя народы былых Саюзных Республiк гэтыя спосабы не падзейнiчалi. Ад Эстонii да Кiргiзii прайшла незваротная хваля нацыяналiзацыi, i, здаецца, Расея з гэтым зьмiрылася [пакуль будзе “Расея”, яна з гэтым не зьмірыцца. - Рэд.].
Адразу ўзнiкаюць пытаньні. Што, наша нацыянальная iнтэлігенцыя была дурней або палахлівей, чым iнтелігенцыя iншых народаў? Не. Можа, наш народ ня бачыў, што А.Лукашенка ня толькi ненавiдзiць беларускую мову, але i адкрыта зьдзекуецца зь яе? Можа, народ быў пастаўлены ва ўмовы - цi памерці з голаду разам з БНФ i мовай, цi зажыць заможна з Лукашэнкам, але бяз мовы? Не. Ён жыў, бадай, лепш за многія народы былога Саюзу i звышдаверлiвасьцю сярод iншых народаў ня вызначыўся.
Чаму захлынулася чарговая беларусiзацыя
Філосаф В.Акудовiч у сваёй кнiзе «Код адсутнасьцi» моўна-этнiчную канцэпцыю Адраджэньня, распачатую БНФ у 1990-я гады, палiчыў памылковаю. Маўляў, у тыя перабудовачныя гады, «калi плакалi галодныя дзецi, i трэба было затрымацца на краі пагiбелi», народ правiльна абраў А.Лукашенку, а не З.Пазьняка, бо, як пiша В.Акудовiч: «надо было сеять хлеб, и Лукашенко бросился за бензином и соляркой в Россию». Але, паўтарым - мы жылi тады ня горш, чым усе народы былога СССР, i таму развагi В.Акудовiча павiсаюць у паветры. Уся справа ў народзе. Дакладней, большасьць нашага культурна-зрусiфiкаванага народу пайшла за культурна-зрусiфiкаваным А.Лукашэнкам таму, што, як і Лукашэнка, лiчыла - мы без Расеi загiнем. Гэта i ёсьць галоўны палітычны вынiк шматгадовай русiфiкацыi.
Сказаць, што наш народ за 200 гадоў расейскага панаваньня быў найбольш зрусiфiкаваны, або звалiць усё на асобы - гэта значыць амаль нiчога не сказаць. Развагi пра гэта ўжо набiлi аскому. Ёсьць прычыны, адносна якiх гэткія тлумачэньнi ёсьць толькi сьледства. Да таго, яны малапрадуктыўныя, таму што не гавораць, што трэба рабiць, каб наш народ стаў нацыяй.
Усё пазнаецца ў параўнаньнi. Параўнаем наш народ з нашымі паўночнымi й паўдневымі суседзямi, якiя, у супрацьлегласьць нам, нацыямi сталi. Тут трэба паглыбіцца ў гiсторыю. Наша дзяржава сярэднявечча - ВКЛ (Вялiкае Княства Лiтоўскае (беларускае), рускае (украiнскае) i жамойцкае (цяперешняя Летува). Адразу агаваруся - прэтэнзii сучасных летувiсаў (у мiнулым жамойтаў) апраўдаць цяперашнюю назву сваёй краiны спасылкай на тое, што ў назве ВКЛ «лiтоўскае» належыць да iх народу, лiчу зусiм неабгрунтаванымi, паколькi жамойты ў культурным, вайскова-палiтычным разьвіцьці не апярэджвалi нас i ўкраiнцаў, а па колькасьцi насельнiцтва складалі ня больш за 20% насельнiцтва Княства. Вайскова-палітычную вагу Жамойціі добра адлюстроўвае колькасьць выстаўляемых у паход харугваў. Так, у бiтве пад Грунвальдам iх было ў дзесяць разоў менш, чым нашых, а ў часы паходаў на Маскву ў 1606-12 гадах харугваў з Жамойцii наогул не заўважана. Таксама неверагодна, каб у федэратыўнай дзяржаве адзiн народ называўся дзвюма назвамi (i лiтоўцамi, i жамойтамi), а два народы (мы i ўкраiнцы) з доляй насельнiцтва ў 80% называлiся адной назвай - рускiмi. I гэта не адзiныя аргументы за тое, што гiстарычная Лiтва - гэта ёсьць сучасная Беларусь.
Усё насельнiцтва, якое жыло адразу за заходняй мяжой Масковii, якая ў сваю чаргу знаходзілася ў 100-300 км ад Масквы, называлася лiтоўцамi або лiтвiнамi. Нiякiх беларусаў тады не iснавала. У сярэднявеччы термiнамi “рускi” або “русiнскi” на неафіцыйным узроўні ў ВКЛ называлi насельнiцтва ўнiяцкага або праваслаўнага веравызнаньня, або славянскай мовы, або якое ў пiсьме карысталася кiрылiцай. Менавiта таму сваю бiблiю Ф.Скарына назваў рускай, а адна з асоб «Дзядоў» А.Мiцкевiча ў спрэчцы кiнула рэплiку - «Лiтва ў аснове тая ж Русь». Цяперашнiя рускiя тады называлiся маскавiтамi або маскалямi.
Далей. У войнах ВКЛ з Масковiяй мы страцілі больш за астатнiх. Жамойты жылi за нашай спiной, а ўкраiнцы, як праваслаўныя, здаралася, ваявалi супраць нас у хаўрусе з Масквой. Маскавiты вялi войны незвычайна жорстка - зьнiшчаючы на 90% насельнiцтва нашых горадоў або ўганяючы яго ў Масковiю. «Не бываць Лiтве, Унii i жыдам» - вось клiч, пад якiм маскоўцы ішлi на нас. Нагадаем, што Ўнiя - гэта пераходная релiгiя ад праваслаўя да каталiцтва - была распаўсюджаная менавіта на нашых землях, а габрэям, гнаным зь Еўропы, у ВКЛ дазволіў сялiцца яшчэ Вiтаўт.
У позднiм сярэднявеччы ў Заходняй Еўропе пачаўся моцный культурны ўздым (Адраджэньне) i ўся гэтая культура праз Польшчу прыходзiла ў ВКЛ. У тыя часы нацыянальныя адрозьненьнi ня мелi такога вялiкага значеньня, як саслоўныя i рэлiгiйныя, таму неўзабаве ўся вярхушка ВКЛ прыняла польскую культуру. Нават праваслаўныя сьвятары Кiеўска-Пячорскай Лаўры, здаралася, у тыя часы пiсалi свае трактаты па-польску. Нагадаем, што і Расея ў культурным плане да пачатку ХІХ стагодзя была вельмi адсталай краiнай i таксама прагна хапала ўсё, што iшло да яе з Захаду. Напрыклад, каменны Крэмль у Маскве спраектавалi iтальянцы, сабор В.Блажэннага - майстры з ВКЛ, нават зброю перад паходамі на нас яны закупалі ў Заходніх краінах.
Такім чынам, можна сфармуляваць першае адрозьненьне нас ад жамойтаў i ўкраiнцаў - найвялiкшыя страты ў войнах з Масковiяй i найбольшая паланiзацыя нашых вярхоў. Жамойты хаваліся ад гэтага ў сваёй балцкай мове, украiнцы - у праваслаўi. Па ўсiх астатнiх асьпектах (за выключеньнем яшчэ аднаго, пра якi скажу пазьней) мы характарызуемся плаўным пераходам ад жамойтаў да ўкраiнцаў: па колькасьцi насельнiцтва, супрацiву русiфiкацыi, па менталiтэце i тэмпераменту (якi ў значнай ступені карэлюе з клiматам), па колькасьці цяпла і чарназёмаў. Украiнцы - праваслаўные, жамойты - ад пачатку рыма-каталiкi, мы - са сваiм унiяцтвам зноў пасярэдзiне.
I тады ўзьнiкае законнае пытаньне - чаму ж тады ў нас з нацыянальным так дрэнна? Зыходзячы з вышэйадзначанага, у нас з нацыянальным павiнна было быць крыху горш, чым у прыбалтаў i крыху лепш, чым ва ўкраiнцаў. А ў нас жа «яміна»! Чаму Першы Прэзiдэнт Украiны Леанід Кучма напiсаў кнiгу пад назвай «Украiна гэта не Расея», а Лукашэнка, нягледзячы на ўсе пляўкi з боку Расеi, бармоча: “мы i рускiя адзiны народ”?
Безупынныя войны з Расеяй, антырускiя паўстаньні пасьля падзеньня Рэчы Паспалiтай (РП), напалеонаўскiя войны і да т.п. прывялi да масавай эмiграцыi i гiбелi нашых адукаваных людзей. Была забаронена назва Лiтва, зьнiшчана ўнiяцтва i, нарэшце, у сярэдзіне ХІХ ст. нас перайменавалi ў беларусаў. Цi маглi нашчадкi апалячанай шляхты, якая стагоддзямі ваявала з Расеяй, прыняць назву нейкiх там “белых рускiх”? Вядома, «не». Яны перайшлi ў каталiцтва i вырашылi быць палякамi, каб толькi ня быць “белымi рускiмi”. Моцна запрацавала помпа па выкачваньні нашых адукаваных людзей на прасторы неабсяжнай Расеi. Тыя, хто заставаўся дома, дэградавалi, таму што ўсялякая грамадская дзейнасць стала немагчымай; вялiкую частку шляхты перапісалі ў сялян-аднадворцаў.
Адмову ад лiтвiнства нашых вярхоў можна лiчыць здрадай, а іхні паварот да польскасьці моцна раскалваў наш народ. Руская царква i школа ў гэты час энэргiчна перарабляла нашыя нiжэйшыя пласты ў рускiх (белых), i ўбiвала iм у галовы, што наш народ “ніколі ня меў гiсторыi” таму, што быў ва ўсе часы “рабом цi то палякаў, цi то лiтоўцаў”. Гэтая прапаганда працягвалася i ў часы бальшавiкоў, працягваецца і ў наш час… Згуба гiстарычных ведаў зьнiшчала нацыянальны гонар, вяла да распаўсюду ў нашым народзе комплексу непаўнавартасьцi.
Як зьнiшчаўся гонар, можна пабачыць на прыкладзе рускай трактоўкі складу ўдзельнiкаў Грунвальдскай бiтвы (гл. Советский энциклопедический словарь, М.,1983.): «…разгром нем.Тевтонского ордена польско-литовско-русской армией….», дзе лiтоўцамi лiчацца сучасныя летувiсы, то бок тагачасныя жамойты. А на самой справе, як высьвятліў А.Тарас, у бiтве ўдзельнiчалi (акрамя польскiх) харугвы: з беларускiх зямель - 31, украiнскiх - 7, з жамойцкiх - 3. А дзе рускiя? Высьвятляецца, што рускiмi яны лiчаць 3 харугвы з Смаленскай зямлi, якая, як вядома, населена этнічнымі беларусамi, а ў тыя часы і ўвогуле ўваходзiла ў склад ВКЛ. Ну, і ці ня зьдек гэта з нашага народу?!
Цi разглядзiм падзеi 1606-12 гг. - час вялiкай смуты ў Масковii, калi ў Маскву па запрашэньні часткi баяр прыйшлi войскi з РП, цi, як пiшуць расейцы, “прыйшлi палякi й лiтоўцы”, дзе пад лiтоўцамi яны зноў жа разумеюць сучасных летувiсаў - то бок жамойтаў. Але М.Пятроў (Сб. Деды, вып. 4, 2010) прааналiзаваў службовыя запiскi ўдзельнiкаў тых падзей (у асноўным маскоўцаў) і высьвятліў, што ня толькi жамойтаў, але і палякаў у Маскве не было (палякі былi ў вельмі малой колькасьцi й, здаралася, ваявалi сумесна з наёмнiкамi з Заходняй Еўропы на баку маскоўцаў). Гэта яшчэ адзiн плявок у наш бок. I такiх пляўкоў на нас набiраецца з галавы да пят. У нас скралi нашую вялікую гiсторыю і падмянiлi яе хлусьлівай псеўдагісторыяй.
Цi будзе просты беларус зь ведамі аб гiсторыi ў трактоўцы расейскіх імперцаў паважаць сябе i аддаваць дзяцей у беларускiя школы? Цi будзе Лукашэнка гаварыць на ёй, атрымаўшы вышэйшую гістарычную адукацыю ў савецкі час? Цi будзе чынавенства РБ дбаць пра яе? Вядома, «не».
Слоган «Русскiй - белорусскiй» на простых людей дзейнiчае i будзе дзейнiчаць забойна. Сапраўды, для чаго трымацца за нейкую там беларускую мову, калi ёсьць руская, якая, здаецца, больш агульная, больш старадаўняя i лепшая? - мяркуюць яны.
Заўважым, што рускiя стварылi сваю пiсьменнасьць апошнiмi ў Еўропе i iхняя мова, дарэчы, адрозьнiваецца ад iншых еўрапейскiх моваў тым, што ў еўрапейскiх мовах ацэначны характар носiць каля 15% лексiкi, а ў рускай - каля 40%; што дазваляе некаторым лінгвістам апошнюю называць мовай гiстэрыi.
Наша несавецкая iнтэлігенцыя ўжо напiсала шмат кнiг, вярнуўшы беларусам іх больш-менш праўдзiвую гiсторыю, але адмоўнага ўлыву слогана «русскiй - белорусскiй» яны не заўважаюць, i іхнімі працамi яго не пераламiць.
Тое, што закладаецца ў самым раньнім ўзросьце чалавека, затым успрымаецца iм як безумоўная iсьцiна. У раньнім дзяцiнстве нам закладаецца, што наша краiна - гэта Белая Русь, а мы - белыя рускiя. Уся 700-гадовая гiсторыя нас як Лiтвы i лiтвiнаў успрымаецца цяпер нашымi людзьмi як недарэчнае адхiленьне ад нейкага сапраўднага гістарычнага шляху. У лепшым выпадку, сутыкненьне разуменьня нашых вытокаў і як Лiтвы, i як Русi стварае ступар у сьвядомасьцi, якi паралiзуе ўсялякую волю i розум, што мы i назiраем нават у iнтэлігенцыi. Калi б Расея заставалася Масковiяй, гэтага б не было. В.Булгакаў назваў нашае перайменаваньне зь лiтвiнаў у беларусаў “ноў-хаў царызму” - то бок генiяльнай «дробязьзю», безь якой зьнiшчэньне нас як нацыi не пайшло бы так лёгка.
Меркаваньні некаторых гісторыкаў, што нас як нацыі (таксама як і рускіх, украінцаў, жамойтаў і нават палякаў) тады не было, я адкідаю як застарэлае і пазітывісцкае, якое множыць дэфініцыі (племя, этнас, народ, нацыя і г.д.) з надзеяй нешта высьветліць, але на самой справе нiчога не высьвятляе, асабліва дзеля практычнага і палітычнага дзеяньня. Мяркую, што як толькі насельніцтва і терыторыя атрымлівае сваю назву (чым сьцьвярджаецца іх адрозьненьне ад суседзяў), так узьнікае нацыя. В.Акудовіч называе гэта сакральным пакліканьнем (нашай) тэрыторыі. Але ж гісторыя паказвае, што многія нацыі і паміраюць…
В.Акудовiч у сваёй кнiзе «Код адсутнасьцi» пiша, што “памiж намi й рускiмi прорва”. Гэта так, i гэта пацьвярджаюць сучасныя дасьледаваньні генафондаў народаў. Матэрыяльным чыньнiкам нацыяў з’яўляюцца, як вядома, гены. Яны нiчога не могуць патлумачыць нам у поглядах, паводзiнах асобаў, але нешта высьвятляюць у адносiнах паміж рознымі народамі й краiнамі. Гэтае «нешта» прабiваецца скрозь культурныя, моўныя, рэлiгiйныя напластаваньні й выяўляецца як цяжка ўлоўныя сiмпатыi/антыпатыi, як камфортнасьць цi некамфортнасьць жыцьця сярод iншых народаў, як разуменьне ці неразуменьне паводзін людзей. Наш генафонд - балцкі, iх - уграфiна-цюрскі. Нас акрамя славянскай мовы нiчога не зблiжае. Анатоль Тарас піша: «Славянскі протаэтнас ніколі не існаваў. Так званае «славянства» - зьява культурна-лінгвістычная, а не антрапалагічна-генетычная. Беларусы - нашчадкі літвінаў і русінаў. Гэта дзьве групы балцкіх плямён (яцьвягаў, дайнова, прусаў, крывічаў, радзімічаў, дрэговічаў ды інш.), якія ў Сярэднія вякі паступова перайшлі на славянскую граматыку (захаваўшы сваю лексіку ды фанетыку) і прынялі хрысьціянскую веру. Хрысьціянства прыйшло да нас зь Вялікай Маравіі, Палаб’я, Памор’я і Ноўгарада, каля трох стагоддзяў яно бытавала ў нас у выглядзе арыянства» (Сб. Деды, вып 4. 2010).
Прорва памiж намi й рускiмi праяўляецца паўсюль, дзе мы зь iмi сутыкаемся. Напрыклад, у тых жа сучасных гандлёвых войнах. Чаму яны не здараюцца ў нас зь iншымi народамi, зь якiмi мы гандлюем? Мой адказ такi. Нашыя вярхi, будучы нярускiмi (еўрапейцамi) па сваёй сутнасьцi, хаця і зрусіфікаванымі, пазбаўленыя разуменьня рускіх і таму ў перамовах зь імі часьцяком «аказваюцца ў дурнях». Ня будзем зарывацца ў тэму, якiмi рысамi характару i асаблiвасьцямі паводзiн рускiх такое дасягаецца. Галоўнае ў нашых стасунках з рускiмi заключаецца ў тым, што з-за назвы “Беларусь” рускiя разглядаюць нас як рускiх другога гатунку i гэта надае iм вялiкае нахабства ў дачыненьнях з намi. Грозны выгляд i зьдзеклiвыя нападкi А.Лукашэнкi на гаспадароў Крамля зусiм тых не бянтэжаць, што сьведчыць аб яго бездапаможнасьцi як чалавека, асiмiляванага чужой культурай. Ды й хто ў сьвеце будзе паважаць народ i яго кiраўнiцтва, якiя цураюцца сваёй культуры i мовы?
«Беларускасьць» як нешта другагатункавае i вытворнае ад «рускасьцi» пазбавiла наш народ сiлы. Напрыклад, не знайшлося дзясятка простых салдатаў, якiя б абаранiлi Другi Ўсебеларускі Сход ад разгону ў 1918 г. Не знайшлося людзей у нашу армiю ў часы грамадзянскай вайны. Ні адзін народ не дазволіў бы сесьці сабе на шыю ўсялякім кнорыным, мясьніковым, цанавам… І усё таму, што для 90% нашых людзей слова «Беларусь» - гэта пусты гук, за якiм, як яны адчуваюць, няма нiчога, годнага павагi. Народ, у адрозьненьне ад адукаваных людзей, не прымае фальшы. Ён адчувае сваё адрозьненьне ад рускiх, закладзенае ў яго генах і звычаях, а iнтэлігенцыя сваiмi песьнямi, вершамi, «навуковымi» працамi, артыкуламі са словамі “Беларусь” усё намаўляе яму: мы ўсё роўна хоць i беленькiя, але рускiя.
Беларускае мастацтва, задушанае рускiм, набыла прымiтыўны, правiнцыйны характар, які не адпавядае 10-мільённаму народу. Яго сутнасьць дакладна адлюстроўвае слова «бульбачка». У ХІХ-ХХ ст., калі панавалi сацыяльныя iдэi, гэта яшчэ можна было неяк апраўдаць. Маўляў, нашае мастацтва не панскае, а народнае. Але пець пра гнiлыя хаткi i мужыкоў стала недарэчным i сьмешным у наш час. Пра што тады пець цяпер, як не пра нацыянальнае? Вайна культур ня ведае літасьці й перапынкаў. Нашы дзеячы культуры не разумеюць гэтага і таму безвынікова спрабуюць неяк прыляпіць да рускай культуры нашую, чым ствараюць толькі ўзоры халуйства.
Адзiн з чытачоў “Народнай Волі” (Э.Тобiн) вельмi трапна заўважаў, што перайменаваньне нас у беларусаў зрабiла з нас нацыю халуёў [у тых умовах, якія пануюць цяпер у Беларусі, каб ацаніць якасьць нацыі трэба арыентавацца не на масу і не на чыноўнікаў, а на прадстаўнікоў нацыянальнай эліты; па гэтым аб’ектыўным паказьніку беларуская нацыя сёньня ня горшая за любую еўрапейскую… - Рэд.]. Каб пераканацца, што гэты чытач мае рацыю, достаткова ўбачыць, як наш Прэзiдэнт [які ж ён “наш”?! - Рэд.] лезе цалавацца з гаспадарамi Крамля, як нашыя дзеячы культуры падлашчваюцца да гастралёраў з Расеi (якiя, дарэчы, прыехалi «стрыгчы» беленькiх рускiх пасьля таго, як iх ужо нiхто ня хоча слухаць i бычыць у Расеi), як нашыя ўлады [такія ж “нашыя”… - Рэд.] лезуць ва ўсе праекты, якія выдумвае Масква.
А што рабiлi iншыя народы, калi iмперыi, у якіх яны апынулiся ў вынiку экспансiй больш магутных дзяржаваў (ангельскай, гiшпанскай, французкай…), развальвалiся? Як толькi яны атрымлiвалi Незалежнасьць, тут жа вярталiся да сваiх спрадвечных назваў. Дзе ўсе гэтыя «бiрмы» i «берагі слановай косткi»? Цi ня час i нам адкiнуць назву, прыдуманую ў царскiх кабiнетах? Неістотна, як мы станем называцца. Ёсьць розныя варыянты, але ўсе яны будуць лепшымі за назву, даную нам захопнiкамi. Пры стварэньнi дзяржаваў, як сьведчыць гiсторыя, усе яны мелi спачатку ядро, да якога затым прыядналiся «нячыстыя» ўскраiны. Наша ядро - гэта землi цэнтральнай i заходняй Беларусi з назвай Лiтва.
У нашай “краiне” з назвай «Беларусь» (прыкладна 170 гадоў) было мала чаго выдатнага. Былі адныя масавыя зьнiшчэньнi ды зьдзекi з боку расейцаў. Зусiм iншая наша гiсторыя перыяду Лiтвы (прыкладна 700 гадоў). Ганарыцца ўдзелам у Грунвальдскай бiтве, у т.л. спраўным манеўрам лiтвiна Вiтаўта, які пацягнуў за сабой перамогу ў гэтай бiтве, народ будзе заўсёды. Ганарыцца перамогай лiтвiнаў у Аршанскай бiтве народ таксама будзе заўсёды. Але ганарыцца трактарамi, самазваламi й тэлевiзарамi «Гарызонт» ён доўга ня будзе. Такая ўжо сутнасьць патрыятызму.
Бальшавiкi ўжо спрабавалi на трактарах, партызанах i бульбе выхаваць савецкі патрыятызм. Не атрымалася. Нягледзячы на тытанiчные высiлкi «Беларусьфiльма», вобраз сiмпатычнага i гераiчнага партызана там так i не стварылi. Чаму? Таму што эстэтыка (у т.л. таленавiтыя мастакi й простыя людзi) ня церпіць фальшы. Паслухайце, што гавораць цяпер аб партызанах расеяне, што пішуць на Захадзе. Гэта - трактоўка партызанкi для будучых пакаленьняў.
Цяпер непатрыятычная молодзь лёгка пакiдае нашую краiну, саступаючы месца мiгрантам зь iншых краiн. Фiлосаф А.Грыцанаў неяк заўважыў: «пры цяперашнiм узроўні нацыянальнага гонару мясцовым неўзабаве тут нiчога не застанецца».
Нiхто ня можа нам забаранiць называцца так, як мы гэта вырашым. Хай нас iншыя называюць, як хочуць. Многiя краiны маюць па некалькi назваў. Напрыклад, Германiя iх мае аж чатыры - Германiя, Дойчланд, Нямеччына, Алеман.
Некаторыя з тых людзей, што ўжо зразумелi сьмяротнасьць для нас «беларускасьцi», мне пярэчаць: а раптам праваслаўныя гомельшчыны адмовяцца лiчыць сябе лiтвiнамi? Або, а раптам рускiя i жамойты паднiмуць вой на ўвесь сьвет супраць нашай адмовы ад «Беларусi»… таму, што для першых гэта будзе азначаць канец iх панаваньня ў нас, а для другiх - вяртаньне нам скрадзенага iмi ў гiсторыi? Запытаемся ў адказ: а што агульнага было ў фiнскіх народаў наўгародчыны i тюрскiх качэўнiкаў (продкаў казакаў), якiя качавалi па стэпах ад Дняпра да Ўрала? Нiчога. Але ж цяпер усе яны дзякуючы рускай культуры ператварылiся ў рускiх.
Некаторыя мяркуюць, што літвінства трэба пачынаць прапагандаваць пасьля зьмены цяперашняй улады. А я мяркую, што зь беларускасьцю мы можам ніколі ўладу не зьмяніць. Улады пасьля 2005 году таксама “За Незалежную Беларусь”. Калі й тыя, і іншыя (апазіцыя) “За Беларусь”, то змаганьне апошніх лёгка абвесьціць простым змаганьнем за ўладу і больш ні за што. Гэта прапагандысты ад улады і робяць, выбіваючы такім чынам сьцяг з рук апазіцыі. А як улады будуць змагацца супраць літвінства? Толькі пачаўшы яшчэ больш гучна паўтараць маскоўскія казкі, што ў нас не было ніякай гісторыі да 1917 г, што мы заўседы былі рабамі ці то жамойтаў, ці то палякаў, “таму што ад прыроды мы дурныя і баязьлівыя”? Ці можа каму з нашых людзей, асабліва людзям у пагонах, такое спадабацца? Так сучасная ўлада пакажа сваё халуйства перад Масквою і нянавісьць да свайго народу. І ўсяму сьвету, і нашаму народу стане зразумелай сутнасьць цяперашняга рэжыму, як акупацыйнага і каланіяльнага. Так мы выберамся з багны, у якой апынуліся “дзякуючы беларускасьці”.
Перайменаваньне нас у белых рускiх павялiчыла нелюбоў i непавагу да нас з боку ўсiх народаў. Ня любяць, як вядома, ня кепскіх (усе народы добрыя па-свойму). Ня любяць няцэльных, фальшывых. Беларускасьць - гэта апофеоз фальшы. Рускiя нас ня любяць як недастаткова рускiх, як здраднiкаў рускасьцi (i таму не шкадуюць нас ва ўсiх гiстарычных калатнечах), а нярускiя (якiя ня любяць рускасьць у любой яе форме - ад царызму да пуцiнiзму) ня любяць нас як рускiх (напрыклад, у апошняй вайне акаўцы, палiцаi).
Расейцы заўсёды імкнуліся канчаткова нас асiмiляваць, для чаго ім трэба было нас максімальна аслабіць. Нашая фальшывая рускасьць тут iм дапамагала. Напрыклад, у часы напалеонаўскiх войнау, як паказаў К.Тарасаў, рэкрутаў з нашых зямляў было непрапарцыйна шмат i былi яны пастаўленыя на самыя адказныя ўчасткi на Барадзiнскім полi. Уся гэтая інфармацыя расеянамi старанна хаваецца. Напрыклад, полк названы лiфляндскiм, а рэкруты ў палку ў большасьцi з нашай Лiтвы. Непрапарцыйна шмат нашых удзельнiчала ў Турэцкай вайне па вызваленьні Баўгарыі. У Першай сусьветнай нашы вёскi палiлiся пры адступленьнi рускiх войскаў, нашых людзей гналi ўглыб Расеi, каб яны там сялiлiся i хутчэй асiмiлявалiся. Пра Другую сусьветную вайну i казаць няма чаго - тых, хто быў пры немцах, бралi i, ненавучаных, з дрэннай зброяй, кiнулі пад Кенiгсберг «замалiваць грахi» жыцьця пад акупацыяй. Непрапарцыйна шмат ваявала i загiнула беларусаў ў афганскай вайне канца ХХ стагоддзя. Прыклады можна множыць. Дык які сэнс нам трымацца за гэты Знак Бяды - “Беларусь”? Толькi таму, што за 100 гадоў нашыя мастакi пасьпелi насачыняць шмат твораў з гэтай назвай? Але ж мы адмовiлiся ад камунiстычнай спадчыны ў мастацтве, як гэта было ні балюча для некаторых. Рускае рабства пад назвай «Беларусь» нiчым ня лепшае за рускае рабства пад назвай «Камунiзм».
Беларускасьць пад корань зьнiшчае ня толькi нашыя палiтыку i мастацтва, але i мараль. Рускiя правiлы паводзiн закiнутыя нам рускiмі мастацтвам, літаратурай, ня могуць укаранiцца ў нашым народзе. Рускiя як нацыя фармавалiся ў мангольскiм i прыгонным рабстве, у краіне, дзе пануе свавольства і законы існуюць толькі на паперы. Мы фармавалiся ў еўрапейскiх умовах. Гаворачы метафарычна, мы адрозьнiваемся ад рускiх так, як чалавек, узгадаваны за кратамі, адрозьнiваецца ад челавека, узгадаванага на свабоде (гэта ж, вядома, не азначае, што першы дрэнны, а другi - харошы). Апынуўшыся ва ўмовах рускай Беларусі, мы засталiся зусiм без маралi. Адам Мiцкевiч неяк заўважыў, што са стратой Незалежнасьцi ў нас пачаўся бурлівы працэс ападленьня народу. Ён ідзе дасёньня. Цi нашыя выбарчыя каміссii на выбарах, нашыя суды не пацьвярджаюць гэта?
Абмяркоўваючы “беларускасьць”, трэба крыху закрануць тэму “мы і палякі”. Нашае сумеснае жыцьцё ў РП, вядома ж, ведала ўсялякае - і благое (забарона нашай мовы ў афіцыйных дакументах), і добрае (супольнае змаганьне з нашымі агульнымі ворагамі). (Ды й ці не чакаў нас лёс Вялікага Ноўгарада без хаўрусу з палякамі?) Але як паставіліся палякі да нашага перайменаваньня ў сярэдзіне ХІХ ст.? Яны ў адказ расейцам на іхняе перайменаваньне Літвы ў Паўночна-Заходні Край абвясьцілі нашыя землі Ўсходнімі Крэсамі (Польшчы!), а нас згадзіліся называць “бялорусінамі”. Што гэта - як не здрада памяці дзяржавы абодвух нашых народаў, што гэта - як не польская пыха? Сказаць, што яны наогул страцілі памяць, нельга, таму што вялікіх сыноў нашага народу яны працягвалі іменаваць літвінамі - напрыклад, Т.Касцюшку, А.Міцкевіча, К.Каліноўскага, І. Пілсудскага ды інш.
Гэтае польскае стаўленьне да нас таксама моцна раскалывала наш народ - шляхту і каталікоў яны “забіралі” сабе, а просты народ і праваслаўных пакідалі расейцам. Што ж яны атрымалі ў выніку? Пасьля таго, як шляхта адразу пасьля рэвалюцыі 1917 года была цалкам зьнішчаная бальшавікамі, а каталіцызм быў імі ж моцна аслаблены, яны атрымалі народ і Краіну “белых рускіх” - краіну амаль такую ж варожую да іх, як і сама Расея. Паколькі гэта зусім ня ў іхніх інтарэсах, было б добра, калі б яны паспрыялі гістарычнай справядлівасьці й сталі называць нашую краіну Літвой, і цяперашняю Летуву - Жамойціяй. Або перашапачаткова нашую краіну іменаваць Літва-Беларусь, а іхняю - Літва-Жамойція. Гэтага ім таксама ніхто ня можа забараніць. Усе архівы РП, якія захаваліся ў Польшчы, сьведчаць, што гістарычная Літва - гэта сучасная Беларусь, а ў настольнай кнізе ўсіх палякаў “Пане Тадэвушу”, дзе падзеі адбываюцца ў нашых Карэлічах, пераканаўча даводзіцца, што літвінская шляхта, верная свабодалюбным ідэалам РП - гэта ёсьць цяперашнія беларусы [на жаль, сёньня абсалютна відавочна, што польскія імперыялісты абралі супрацьлеглы шлях - усе іх дзеяньні маюць зьместам падрыхтоўку да захопу, калі дасьпеюць абставіны, усёй Заходняй Беларусі, якую яны ў свой час атрымалі ад Леніна і якую ўсё грамчэй завуць сваімі “Крэсамі Всходнімі”; так нам палякі “дапамагаюць” у наш цяжкі час; дарэчы, з палякамі так было заўсёды…; таму польскія імперыялісты ў Беларускай дактрыне ўжо даўно аб’яўленыя ворагамі беларускага народу №4. - Рэд.].
Варта яшчэ закрануць злабадзённую тэму выбараў.
Уся нядаўняя гiсторыя войнаў, паўстаньняў сьведчыць, што толькi нацыяналiзм нараджае сiлу ў змаганьнi. На ўсе нашыя мiтынгi хадзiлi й ходзяць амаль толькi нацыяналiсты. Палiтыкi-лібералы ня здольныя вывесьцi на вулiцы свае працоўныя масы. Нават прадпрымальнiкi, калi яны не нацыяналiсты, сядяць цiха i не пратэстуюць, калi ў iх улады забiраюць iхнiя апошнiя «кроўныя».
В.Акудовiч лiчыць, што наш народ скончыў хадзiць на мерапрыемствы апазіцыi таму, што ён ад прыроды не нацыянальны, а сацыяльны. Але, калi ён успрымае толькi сацыяльнае, дык чаго ён не выходзiць на вулiцы змагацца за свае правы i дабрабыт?
Я лiчу, што галоўная прычына пасiўнасьцi нашых людзей палягае ў іх назве - беларусы. Яна моцна нас прывязвае да рускай культуры, якая прапаведуе бязьвер’е, пасiўнасьць у палiтыцы, усемагутнасьць улады, пагарду да Свабоды і Парадку, непрыязь да нораваў заходнiх народаў i да т.п., карацей - увесь той рускi лад жыцьця i менталiтэт, якi зусiм не супадае зь еўрапейскiм, за якi ратуюць нашы лібералы. Да таго ж, яе прысутнасьць прышчапляе нашым людзям комплекс непаўнавартасьці. Змагацца за дэмакратыю ў Беларусі й не кранаць рускую культуру - гэта ўсё роўна, што вычэрпваць ваду сітам. Зусiм невыпадкова «нашыя» ўлады стварылi арганiзацыю «Белая Русь», пiшуць на транспарантах «Мы - беларусы» i пры гэтым закрываюць беларускiя школы. Галоўнае для ўлад - намовіць народу, што ён рускi (хоць i беленькi).
Чаму пытаньнi культуры больш важкiя, чым пытаньнi правоў челавека i матэрыяльнага дабрабыту? Таму, што культура зьяўляецца падмуркам адносiнаў іншых народаў, вызначае, хто сябра зь iх, а хто патэнцыйны вораг, якi ў выпадку вайны забiвае. Культура ставiць, такiм чынам, рубам пытаньне жыцьця i сьмерцi; культура надае народам маральную сiлу, бытавы і гістарычны аптымізм. Аптымізм жа нараджае посьпехі ў асабістам, сямейным, прафесійным і маральным жыцьці. Калi стары челавек гаворыць: «абы не было вайны», а малады: «я за стабiльнасьць» - гэта азначае, што яны баяцца культурных пераўтварэньняў (зьмены сучаснай рускай Беларусi на нешта іншае). Цi можа гэты страх па сiле ўзьдзеяньня на сьвядомасьць параўнацца з прапановамi дэмакратаў-лібералаў жыць заможней i свабодней?
Рускай культурай нашым людзям закладзена ў галаву, што яна лепшая ў сьвеце, i за яе (і Расею) трэба трымацца. І таму яны будуць падтрымлiваць уладу, якая думае гэтаксама.
Як руская літаратура ставіцца да нярускіх, добра паказана ў кнізе Евы Томсан “Песьняры Імперыі” (Мінск, 2009). Сіла культуры яскрава выяўляецца ў жорсткіх умовах вайны. В.Кубэ, які абыякава ставіўся да вынішчэньня “рускіх” і “ польскіх” габрэяў, запратэставаў, калі ў Менск пачалі прывозіць на зьнішчэньне габрэяў зь Нямеччыны, г.зн. людзей нямецкай культуры.
Пакуль нашыя дзеці чуюць у садку казкi Пушкiна, кожный дзень прабягаюць у школьным калiдоры мiма яго партрэта, пакуль яны жывуць на прашпекце Пушкiна, сядаюць у метро на станцыi «Восток» (і чаму няма станцый Поўдзень, Поўнач i Захад?), едуць на працу ў Маскоўскi раён, на лецішча - з аўтавакзала “Маскоўскі”, вечарам глядзяць па ТБ расейскiя навіны i фiльмы, бачаць у кнiжных крамах i кiёсках кнiжкi, часопісы і газеты толькі на рускай мове - нашым дэмакратам-лібералам можна адпачываць. “Шкваркi, Чаркi”, Права бясьсiльныя супраць культуры. Сваім па культуры ўсё даруецца. Вось чаму факты датычнасьці ўладаў да зьнiкненьня апазiцыйных палiтыкаў, карупцыі, бардака ў Расеі й г.д. так слаба дзейнiчаюць на наш народ. Без замены рускай культуры на нашую лiтвiна-русiнскую пераменаў ня будзе.
Калi хто ведае iншыя прычыны параз беларусізацыі нашага народу і яго пасiўнасьцi ў палітыцы, хай іх назаве.
P.S.
Выбары прайшлі. Чарговая параза, чарговыя страты. Ці былі яўные прыкметы таго, што час для перамогі надышоў? Гэтыя прыкметы - сутычкі зь міліцыяй у самых розных месцаў краіны, зрываньне лукашэнкаўскіх сьцягоў, вывешваньне нацыянальных, хваляваньні ў навучальных установах, зьяўленьне самаробных улетак, адмова міліцыі выконваць загады, зыход у адстаўку вядомых асоб вышэйшага кіраўніцтва, збой у карных функцыях судоў, пашкоджаньне ці знос камуністычных помнікаў (якіх у нас самая вялікая канцэнтрацыя ў сьвеце), зьяўленьне шматлікіх графіці, падзеньне тыражоў праўладных газет і павелічэньне - апазіційных. І г.д., і г.д.
Ці не было заранёў вядома, што Захад вынікі выбараў не прызнае, а Масква - прызнае? [“Захад” хацеў прызнаць выбараў пры мінімальнай іх “дэмакратычнасьці”, але Лу-ка збаяўся другога туру… - Рэд.] Надзея некаторых кандыдатаў на падтрымку Масквы сьведчыць аб іхнім абсалютным неразуменьні геапалітыкі, і, як след, памылковай тактыцы ды стратэгіі. Аналіз памылак у тактыцы зробяць палітыкі. Але ж яны, лічу, выкліканыя памылкай у стратэгіі.
Яна ў наступным. Ёсьць дыктатура, пры якой здушана свабода асобы, няма дэмакратыі, а ёсьць акупацыя войскамі іншай краіны, пры якой акрамя пералічанага яшчэ дадаецца зьнішчэньне нацыянальнай сімволікі, мовы і культуры паняволенага народу. Гэта крытэры разьмежаваньня дыктатуры ад акупацыі.
Ні адзін дыктатар у сьвеце не рабіў таго, што робіць сучасная ўлада ў нас. Наадварот, усе дыктатуры былі спрэс націяналістычныя. Відавочна, што ў нас акупацыя, якая працягваецца амаль 200 гадоў. Ня мае значэньня, што ў ролі акупантаў у нас выступаюць прадстаўнікі нашага народу. Яны рускай культурай выхаваныя як акупанты, якія ненавідзяць свой народ больш за расейцаў. У гісторыі такая дзіўная і пачварная зьява называецца янычарствам.
Нагадаем, у паняволеных балканскіх народаў туркі адбіралі дзяцей, выхоўвалі іх у турэцкай культуры, рабілі зь іх войска янычар, якія затым вызначаліся асаблівай жорсткасьцю да народаў, зь якіх яны паходзілі.
У нас руская культура пануе спрэс, таму, каб выхаваць янычар, дзяцей ня трэба везьці ў Расею. За дэмакратыю змагаюцца мітінгамі, шэсьцямі, пікетамі й на выбарах. З акупацыяй змагаюцца зусім іншымі спосабамі. У нашым выпадку зь ёй трэба спачатку змагацца шляхам асьветніцтва народу ў кірунку, пра які пісалася вышэй.
Ужо 17-ы год апазіцыя змагаецца супраць дыктатуры, а трэба змагацца супраць акупацыі. Замест балбатні аб “ліберальных каштоўнасьцях”, неперапыннай гульні ў выбары трэба будзіць нацыянальны гонар людзей. Толькі боль за Нацыю і Краіну можа істотна павялічыць колькасьць людзей на Плошчы.
Лістапад-сьнежань, 2010 год → Крыніца .
Па тэме:
Літвіны-беларусы найстаражытны народ на Еўрапейскім кантыненце (By)
Чаму літвіны сталі беларусамі?
Почему скрывают, кто такие литвины-беларусы?
Аналіз гістарычнай дакладнасці афіцыйнай назвы Літоўскай Рэспублікі
"Крывавы патоп" у якім агрэсарам супраць Вялікага Княства Літоўскага была ардынская Масковія
Беларусь: паглыбленне ў бездань
Беларусь як акупаванае грамадства
Аналіз гістарычнай дакладнасці афіцыйнай назвы Літоўскай Рэспублікі
История формирования беларускай народности - Балтский субстрат в формировании беларуской народности
Миф Кремля о триедином народе; русские, украинцы и беларусы
Возрождение народа возможно только на историческом фундаменте!
Заўвага пра назву краіны - Беларусь, Літва, Вялікалітва
Заходнеруская прапаганда і яе ўплыў на ментальнасць беларускага грамадства
Особенности беларуской ментальности
Назад → Беларусь