Кузьма Чорны: словы з твораў пісьменніка, не зафіксаваныя ў ТСБМ (4/4) (недакончана)

[spooky12]

Чацвёртая частка пазаслоўнікавай лексікі з твораў і карэспандэнцыі К. Чорнага (першую, другую і трэцюю часткі гл. тут, тут і тут).

АСВЕТА, ж. ... Сукупнасць ведаў, набытых у выніку навучання. Ён меў агранамічную асвету, але тутэйшай зямлі не ведаў і пра ўсё пытаўся ў тутэйшага аканома, якога застаў у маёнтку. (Вялікі дзень)
АСЭДАС, м., у выраз:

Comments

[galinaeditor]

УВАХОДЗІЦЬ У ПОДБЕГ - сьпяшацца пры хадзе, пачынаць ісьці вельмі хутка.
УЦУРКАВАЦЦА - цалкам пакрыцца цуркамі.

[spooky12]

цуркамі крыві?

[galinaeditor]

Не, калючкамі. Я напісала "цуркамі", каб была зразумелай этымалёгія. Аднак для сэнсу лепш - калючкамі.

[tralejbus]

Цурка гэта палка; цурок гэта струменьчык. Як у вас выйшлі калючкі?

[tralejbus]

Геранім - geranium
Метлаваты - з мяцёлкай
Надобасць - надобность
Целекаваты імаверна паходзіць ад "цяля", ідзе параўнанне з цялём.
Цюнцеяваты відавочна ад слова "цюнця" (недарэка).

[spooky12]

Прапановы добрыя, але што да 'надобасці', то тут сэнс перагукаецца з словам 'надоба'. З кантэксту вынікае, што ў хаце было нагэтулькі шмат усяго (відаць, заможная сям'я), што нават ратоў не хапала, каб куды запраторыць усю гэтую "надобасць" (т. б. ежу, харчы). Я б так і напісаў: "НАДОБАСЦЬ, ж. Тое, што і надоба", але мне не падабаецца тлумачэнне слова "надоба" ў ТСБМ ("розныя рэчы, патрэбныя ў надзённым жыцці").